II CICLO CINEMA RURAL EN LINGUA PROPIA - 3ª sesión

A mesma terra

Realización: Yago Mazoy

Guión orixinal e entrevistas: Anxo Vázquez

Desenvolvido por: Pepe Coira e Yago Mazoy
Dirección de fotografía e montaxe : Yago Mazoy

Música orixinal : Arturo Kress

Produccións A Fonsagrada S.L.U. e televisión de Galicia S.A.

Ano: 2013  /  Duración:  55 min.

Interveñen: Rosa Guimarei López, Milagros González Refojo, Manuel Sandamil Cabana, Antonio Cabana Vila, Ramón Villares Paz, Antonio Platas Tasende, Maximino Viaño García, Fernando Barbeyto, Pepe Salvatierra, Eloi Villada, Gillermo Budiño Cajaraville, Javier Blanco Carballal, Luis Caramés Viéitez, Francisco Sineiro, Manuel Corbal Rodríguez, Antonio López Murado, Eduardo Corbelle Rico, Francisco  Ónega López.

« Nas súas entrañas xermina a vida. Pero a vida pasa e a terra... a terra permanece. En Galicia a terra está dividida en trece millóns de anacos. É o resultado dunha longa historia, a dun pais que, ata onte mesmo, se ocupou maioritariamente no traballo agrícola.  Tras séculos de loita e esforzo por posuír a terra, hoxe a meirande parte dos galegos teñen esa mesma terra abandonada.Historicamente, é un paradoxo tremendo. E de cara ao futuro é un problema que cómpre afrontar.» Con estas palabras presenta a Fonsagrada Producións (da delegación do grupo Fílmax en Galicia) o  documental producido en colaboración coa Televisión de Galicia que, sendo aínda un proxecto, levou o título de Escravos da terra, co que accedeu ao apoio da Axencia Galega de Industrias Culturais en 2012. Este documental de creación mudou felizmente de nome no seu proceso de creación sen perder os trazos dunha visión concreta sobre a evolución do agro galego a cargo de Anxo Vázquez, guionista de longa traxectoria no documental agrario a través de programas de televisión como O noso agro (1989), A terra (1986), Labranza (1991) (dispoñibles en : http://www.crtvg.es/cultural/especiais).

A mesma terra realiza unha reflexión sobre o abandono histórico de terras en Galicia, e as súas implicacións na conservación da natureza e a paisaxe. A través de entrevistas a persoas implicadas directamente en explotacións rurais de diversa índole e a especialistas de diversas áreas e representantes de institucións vinculadas ao agro, o filme amosa a idiosincrasia e a problemática, social, económica e ambiental, do abandono de terras polo que ten servido en diferentes foros de fío argumental para tratar de debullar os principais retos territoriais aos que se enfronta a custodia do territorio en Galicia.

Pepe Coira Nieto (Rábade,  1963) Director do CGAI (1991-1998) encargado da promoción, difusión e recuperación do audiovisual galego. Profesor na Escola de Imaxe e Son ata o ano 2000. Profesor asociado na Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación de Pontevedra (2004-2007) e no Máster de Produción e Xestión Audiovisual da Universidade da Coruña. Guionista: TVG - Extramuros (1987) e Luces da Cidade (1988-1989). Director de Desenvolvemento e subdirector da compañía Voz Audiovisual. Produtor executivo e editor de guión en series televisivas de ficción (Mareas vivas, Terra de Miranda, A miña sogra e mais eu e As leis de Celavella), documental (Vida nas mareas e O mundo de Celavella), e a longametraxe De bares. Xefe de Desenvolvemento e produtor executivo de Filmax TV a partir de 2006, dedicado especialmente ao documental.

Yago Mazoy - Fotógrafo de prensa, reporteiro de televisión, redactor é  freelance  da produción audiovisual . Neste último ámbito ten traballado en guión, dirección de fotografía, montaxe, produción, locución …  dedicándose á publicidade, a contidos corporativos e institucionais, á dotación de contidos para museos, videoclips, curtas de ficción …  Na actualidade leva moitos anos centrado na produción de documentais, un xénero, como el mesmo afirma “moi flexible en todos os aspectos, desde os referidos aos contidos ate ás formas”. Alén dos documentais producidos por outra produtoras, conta no seu haber, entre produción propia e produción delegada, cun centenar de traballos.. http://www.yagomazoy.com/esp.html

O MARCO DA AUGA [La pierre de partage de l'eau]

Primeiro filme da serie "Obxectos de medida da auga e de irrigación" realizados por Fabienne Wateau.

É o que ela mesma denomina como o seu "filme de aprendizaxe".

Ilustra o sistema de medida do tempo de irrigación empregado noutro tempo no Penso (unha parroquia do val do Miño en Portugal) a partir dunha sorte de cuadrante solar situado no medio dos campos. Ao longo do día a sombra proxectada sobre a pedra indica os espazos-tempos precisos gravados no chan que permiten saber en que momento lles chegará a auga da regueira.

" 'Aquí as augas son complicadas'" dixo Rosa. Alicia, Domingos e Rosa coñécenme dende hai máis ou menos unha ducia de anos, porque o terreo da miña tese desenvolveuse neste val do Río Miño, entre 1990 e 1996. Estamos entón en xuño de 2001, saben quen son, e pola miña banda coñezo ben a complexidade do seu sistema de irrigación por telo observado, cuestionado e escrito." (Fabienne Wateau)

II CICLO CINEMA RURAL EN LINGUA PROPIA - 2ª sesión

Les conques d’Arbo -  As cornas de Arbo

Dirección: Fabienne Wateau

Ano: 2004 - Duración:  6’20 min. -  v.o.castelán-galego - subtítulos en francés

Noutro tempo, no sur da Galiza, empregábase unha corna para anunciar as quendas da auga de irrigación no verán. Era este un instrumento de chamada manipulado por dous responsables das regueiras que alternaban día e noite. Esta práctica ancestral deixou de ser operativa nos anos 80 do pasado século coa cimentación da regueira principal  e o establecemento dun documento oficial. Uns vinte anos despois, co gallo dun ensaio de reconstitución fílmica de esta actividade, o son da corna reavivou entre os aldeáns unha memoria impregnada de nostalxia.  (…) Tería gustado de poder insistir sobre a dimensión sonora e creativa de lazo social do noso obxecto. Cando volvín sobre o terreo en 2003, coa intención de filmar a corna no seu contexto xeográfico –a falta dun contexto social e dunha actividade agrícola aínda vivas- era difícil recoñecer as antigas terrazas na paisaxe ou simplemente imaxinar que apenas vinte anos antes, todas as terras estaban cultivadas intensamente e o parcelamento da regueira de Arbo perfectamente delimitado. Non obstante cos primeiros toques de corna todos lembraban cunha certa nostalxia esta sonoridade particular e estacional, esta práctica estival da irrigación que reunía aos irrigadores e os invitaba a estar atentos aos sinais que o levador lles lanzaba. Este son centrípeto que [xunto con outros] unificaba e ordenaba a comunidade (…) creaba un verdadeiro lazo social entre os aldeáns. Non só entre os beneficiarios da auga da irrigación de Arbo, se non entre todos os aldeáns, e sen dúbida con eles tamén os do pobo veciño de Barcela, si cremos como din, que lembran a chamada escoitada ao lonxe no val de Cea.  Fabienne Wateau (2007) Souffler pour ordonner: une conque pour l’irrigation en Galice  [Soplar para ordenar: unha corna para a irrigación na Galiza]

La canne à mesurer l’eau  - A cana de medir a auga

Dirección: Fabienne Wateau

Montaxe : Marc-François Deligne

Ano: 2006 - duración:  28 min.  

 v.o.portugués - subtítulos en francés 

Realizado no marco do proxecto da Fundation Fyssen « Obxectos e Medidas », en colaboración co Museu nacional da etnología de Lisboa e o Laboratoire Techniques et Culture do CNRS (Francia), este  filme, que ten recibidos varios premios no ámbito do cinema etnográfico, é o terceiro da serie Obxectos de medida da auga de irrigación.

As canas serven para partillar os volumes de auga retidos nos pequenos estanques de reserva na vertente con formas irregulares. Este vello sistema de reconto e de reparto do recurso sigue a ser empregado no noroeste de Portugal con fines agrícolas.  Da fabricación da cana á distribución da auga nas parcelas, o filme lévamos ao corazón dun universo de relacións sociais sutilmente fiadas arredor desta actividade, que tan só o abandono progresivo das terras –segundo afirman os interlocutores do filme- poderá desbotar. Nun momento de imposición de modelos de xestión da auga, este filme é tamén unha reflexión sobre a adecuación dos sistemas técnicos tradicionais ao territorio e ás lóxicas sociais. 

Podedes ver o filme completo aquí

Fabienne Wateau ( Mollet del Vallès - Vallès Oriental – 1980)

Encargada de investigación no CNRS (Laboratorio de etnoloxía e socioloxía comparativa. Nanterre), é autora, entre outras, da obra Partager l’eau. Conflits et irrigation au nord-ouest du Portugal [Compartir a auga. Conflictos e irrigación no noroeste de Portugal]. Fabienne vincula á súa investigación e aos seus escritos académicos a realización de filmes etnográficos. A serie “Objects de mesure de l’eau et d’irrigation” [Obxectos de medida da auga de irrigación] está integrada por tres filmes: (2002) La pierre de partage de l’eau  [A pedra de reparto da auga]  co-realizado con Ana Margarida Campos, (2004) Les conques d’Arbo [As cornas de Arbo]. e (2006) La canne à mesurer l’eau [A cana de medir a auga]

No marco dunha Europa en fase de reconstrución, Fabienne Wateau interésase polas lóxicas do pensamento que presiden a organización dos grupos e os efectos das políticas do global sobre o local. Realiza a súa tese nun espazo de polycultura de subsistencia no noroeste de Portugal, cerca dunha comunidade rural que practica a irrigación dende hai varios séculos e que está invitada na actualidade pola comunidade europea a desenvolver un monocultivo non irrigado de viña. Interésase Fabienne actualmente plos efectos da implantación dunha grande  presa nunha rexión desértica do sur de Portugal, que conduce á desaparición dun pobo, á reorganización de espacios e de relacións sociais e ao reaxuste dos discursos de identidade a distintos niveis (local, rexional, nacional, binacional […]). O seu propósito é o de observar e analizar os procesos de cambio en curso, concedendo unha atención particular aos medios elixidos polas poboacións para defender a súa especificidade e gañar en poder e en representación no seno de Europa.  http://www.ethnographiques.org/Wateau-Fabienne